بحران کرونا، عامل یک تغییر قابل توجه در روند جابجایی­ های پناهجویی در سطح جهانی شده و فرآیند اقدامات بشردوستانه برای پذیرش افراد را به دلیل بسته شدن مرزها به روی آنان، به تعویق انداخته است. این شرایط، اقدامات همیشگی پوپولیستی را به دنبال داشته که از سوی برخی گروه ­های سیاسی و دولت ­ها برای حرکت دوباره به سوی سیاست­ های ضد مهاجرتی صورت گرفته است. برخی از سیاستمداران و مقامات کشورهای میزبان، مهاجران و پناهجویان را عامل انتقال این ویروس به کشورشان دانسته ­اند. این نوع برخورد سرزنش ­آمیز با کشور­های مبدا این مهاجران و بیماری­های شیوع یافته در جهان، از گذشته نیز وجود داشته است. چنانکه وبا را «بیماری ایرلندی» می ­نامیدند و در دوره ­ای دیگر، از بیماری دیگری تحت عنوان «آنفولانزای اسپانیایی» نام می ­بردند. اریکا لی مدیر بخش پژوهش ­های تاریخی درباره مهاجران در دانشگاه مینسوتا، از کلیشه­ هایی صحبت می ­کند که درباره ورود مهاجران هم ­چنان وجود دارد، زیرا در گذشته نیز مهاجران عامل ورود برخی از بیماری­ ها شناخته می ­شدند؛ برای مثال هنگامی که مهاجران آلمانی وارد آمریکا شدند، به خاطر آوردن تب زرد و مهاجران یهودی برای بیماری حصبه در اواخر قرن ۱۹ مورد سرزنش قرار گرفتند. در هنگام شیوع ویروس کووید – 19 نیز، ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، این ویروس را «ویروس چینی» خواند. هم­ چنین در مجارستان، ویکتور اوربان، نخست وزیر این کشور، دانشجویان ایرانی را عامل انتقال ویروس کرونا به کشور خود دانسته و مهاجرین را زمینه­ ساز شیوع این بیماری در کشور خود معرفی کرده است و به دنبال آن تعدادی از دانشجویان ایرانی را از کشور خود با اتهام رفتار ضد اجتماعی اخراج نموده است.

در طول تاریخ نیز دیده شده است که شیوع بیماری­ ها و ایجاد پاندمی ­ها باعث گرایش بیش ­تر مردم به احزاب سیاسی راست گرا می ­شود که احساسات ضد اقلیت ­ها را ترویج می ­دهند و با این گروه ­های سیاسی متحد می ­شوند. به ویژه در مناطقی که بیش ­تر از همه از این پاندمی آسیب دیده ­اند. ولاندر و ووت در تحقیقات خود در سال 2012 نشان داده است که تا چه اندازه تحریک احساسات مردم در این شرایط به ویژه احساس نفرت نسبت به دیگران می­ تواند برای پیشبرد اهداف سیاسی و برنده شدن در انتخابات کارآمد باشد. چنانچه با شیوع آنفولانزا در سال ­های 1918 تا 1920 در آلمان، نتایج انتخابات در سال 1932 به نفع راست­ گرایان افراطی تغییر یافته و همبستگی میان سهم آراء این گروه سیاسی و مناطقی که در گذشته به دلیل تعداد بالای قربانیان طاعون، اقلیت­ها و یهودیان را سرزنش کرده بودند، قوی تر بوده است. بدین ترتیب برخی از سیاستمداران تصمیم به اجرای قوانین و سیاست­ هایی گرفته ­اند که راه را برای بحث علیه جهانی شدن و انواع سطوح مهاجرت در شرایط موجود، باز می ­کند. از جمله رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا که مرزهای کشور خود را به روی پناهجویان و مهاجران کشورهای آمریکای جنوبی بسته و دستور اخراج فوری مهاجران فاقد مدارک را صادر نموده است. وی با استفاده از این بحران که در تمامی جهان دشمن جان انسان‌ ها شده است، یک پس ­زمینه­ ی ایدئولوژیک برای سیاست ­های ضدمهاجرتی خود اتخاذ نموده است. در این راستا در آوریل 2020 ترامپ فرمان عدم صدور گرین کارت را برای 60 روز صادر کرد. او تصمیم خود را چنین عنوان کرده است که قصد دارد با این روش از آمریکایی ‌ها که به دنبال بازیابی شغل‌ های از دست رفته خود به دلیل شیوع ویروس کرونا هستند، حفاظت کند. هم­چنین در ادامه اشاره کرده است که این تصمیم بعد از ۶۰ روز برای «تمدید یا اصلاح» براساس «شرایط وقت اقتصادی» ارزیابی خواهد شد، چنانچه دولت آمریکا بر این عقیده است که ابتدا باید اشتغال کارگران آمریکایی تامین شده و غیرمنصفانه است که موقعیت­ های شغلی از دست رفته­ ی این افراد، توسط مهاجران اشغال شود. چنانچه در مقاله ­ای در واشنگتن­ پست ذکر شده است، سیاست­ های بیگانه­ ستیز و ضد مهاجرتی، تحریم کسب و کارهای این مهاجران را به دنبال داشته و روابط بین فردی را به سمت رفتارهای خشونت ­آمیز و توهین به این افراد پیش می ­برد.

ایالات متحده آمریکا یک دستور جامعی صادر کرده است که منجر به اخراج فوری  مهاجران فاقد مدارک معتبر که از راه زمینی وارد این کشور شده اند، می‌ گردد. سازمان ملل نیز هشدار داده ‌است که سیاست بی‌ سابقه آمریکا در رابطه با تصویب اخراج مهاجران و پناهجویان به دلیل شیوع ویروس کرونا، ناقض قوانین بین‌المللی می­ باشد. لاخانی در گزارشی در خصوص سوء استفاده­ های غیرقانونی آمریکا از این اپیدمی در خبرگزاری گاردین در آوریل 2020 مطرح نموده است که این سیاست جدید اخراج سریع و سیستماتیک، نوعی از تسویه حساب را نشان می دهد؛ بازگشت اجباری پناهندگان یا پناهجویان به کشوری که در آن ممکن است در معرض آزار و اذیت قرار گیرند، ناقض قوانین و معاهدات بین ‌المللی طراحی ‌شده برای حفاظت از مردم در معرض خطر آزار و اذیت، شکنجه و قاچاق است. در حقیقت دولت ترامپ اکنون از این اپیدمی برای اعمال سیاست ‌های ضد مهاجرتی استفاده می‌ کند. چنان که پیش از این نیز شاهد آن بوده ­ایم که دونالد ترامپ موافق سیاست ­های منع ورود مهاجرین به ایالات­ متحده بوده و در حال حاضر از این شرایط استفاده کرده و از طریق سیاست ­های بیگانه ­هراسی اهداف خود را دنبال کرده است. این در حالی است که برخی از منتقدان بر این باور هستند که ترامپ برای منحرف نمودن افکار عمومی از تعداد بالای آمار مبتلایان به ویروس کووید – 19 و تعداد بالای فوتی ها در این کشور از این سیاست استفاده کرده و بدین وسیله نه تنها به بهبود شرایط کمک نمی ­کند، بلکه با رها کردن پناهجویان و مهاجران در این برزخ، به گونه ­ای آنان را راهی بازار سیاه فعالیت اقتصادی و بهداشت و درمان می ­کند و باعث شیوع بیش ­تر این بیماری می ­شود.

به دنبال رفتارهای ضد مهاجرتی از سوی مقامات دولتی، رفتارهای نژادپرستانه مردم بومی کشورهای آمریکایی و اروپایی در برابر آسیایی­ های مقیم این کشورها نیز دیده می­ شود. مهاجران آسیایی در آمریکای شمالی اعلام کرده­ اند که به صورت فردی و یا حتی در فعالیت­ های اقتصادی و کسب و کارهای متعلق به افراد آسیایی مورد خشونت و رفتارهای ناخوشایند نژادپرستانه قرار گرفته ­اند. مرکز خدمات بهداشتی و درمانی دانشگاه برکلی در ایالت کالیفرنیا آمریکا با انتشار یک اینفوگرافیک در خصوص شیوع کووید – 19 بیان کرده است که «ترس از تعامل با کسانی که ممکن است از آسیا آمده باشند و احساس گناه در مورد این احساسات طبیعی است»، در ادامه این دانشگاه به دلیل عادی ­سازی رفتارهای نژادپرستانه مورد انتقاد شدید قرار گرفت. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، اعلام کرده است که کرونا باعث ایجاد سونامی نفرت و بیگانه هراسی نسبت به مهاجران شده است و مهاجران و پناهجویان تحت تاثیر چنین تفکری و انتشار اخبار و مطالب نژادپرستانه «منبع ویروس» شناخته شده ­اند. پائولا لارسون در مقاله­ ی خود درباره رفتارهای نژادپرستانه با آسیایی ­ها در دوران بحران کرونا رفتارهای مشابهی را ذکر می­ کند که از گذشته تاکنون علیه جوامع آسیایی در آمریکا دیده شده است؛ به عنوان مثال در حدود 100 سال پیش سفیدپوستان در آمریکا، مردم چین را عامل خطر برای خود دانسته و به آنان برچسب­های «زندگی ناسالم» زده بودند و آنان را از نظر اخلاقی پایین­ تر از خود می­ دانستند. در حال حاضر افراد آمریکایی – آسیایی علاوه بر مواجه شدن با مشکلات نحوه­ ی اجتناب از بیماری و فاصله­ گذاری اجتماعی که تمامی مردم جامعه با آن درگیر هستند، با رفتارهای نژادپرستانه نیز مواجه شده ­اند که جامعه آمریکایی با برخوردهای متعصبانه متوجه تفاوت ­های فرهنگی و شیوه­ ی زندگی متفاوت آنان نمی ­شود.

نمونه‌ ای دیگر از بهره برداری های اقتصادی از پناهجویان در ایتالیا گزارش شده است که دولت این کشور در نظر دارد به هزاران مهاجر غیرقانونی در کشور مجوز کار بدهد، چرا که بیماری همه‌گیر کووید – 19 مسئله تامین نیروی کار برای برداشت محصولات کشاورزی را تهدید می‌ کند. اگرچه دولت ایتالیا در ماه‌ها و سال‌های گذشته سیاست‌های ضدمهاجرتی را پیش گرفته بود اما در حال حاضر با توجه به کمبود نیروی کار و احتمال عدم امکان تامین موادغذایی کافی در دوران کرونا چنین تصمیمی گرفته است. کشاورزان فصلی معمولاً هر ساله از کشورهایی مانند رومانی و بلغارستان به ایتالیا می‌ روند، اما مقررات اخیر مبنی بر منع رفت و آمد میان کشورها آن‌ها را در خانه نگه داشته‌ است. این مسئله کمبود شدید نیروی کار برای برداشت میوه و سبزیجات مورد نیاز برای غذا و صادرات را ایجاد می‌کند. دولت ایتالیا بدین منظور قصد دارد پناهجویان فاقد مدرک را وارد بازار کار کند. ایتالیا در حال حاضر میزبان 600.000 نفر مهاجر فاقد مدرک است؛ در صورتی که مشخص نیست چند نفر از آنان طی این برنامه به بازار کار کشاورزی راه خواهند یافت. هدف از این اقدام چنین مطرح شده است که در حال حاضر مناسب ترین زمان برای اهدای وضعیت حقوقی به مهاجران غیرقانونی است تا بتوانند در اقتصاد مشارکت کنند. هم­چنین داشتن وضعیت قانونی، حتی به صورت موقتی، می­ تواند دسترسی این افراد را به امکانات درمانی میسر کند. این تصمیم در حالی مطرح شده است که متیو سالوینی، رهبر حزب جناح راست، در مناظرات خود بر سیاست های ضد مهاجرتی و بسته بودن مرزهای ایتالیا بر روی کشتی های بشردوستانه حامل پناهجویان نجات یافته در دریا تاکید می کند.

آنچه اکنون مورد پرسش خواهد بود این است که آیا این قوانین منع ورود پناهجویان و بسته بودن مرزها به روی آنان تنها در دوران بحران شیوع ویروس کرونا اعمال می ­شوند و یا این سیاستی است که قرار است توسط سیاستمداران مخالف حضور پناهندگان و مهاجران، پس از پایان این پاندمی نیز ادامه یابد و به صورت هنجاری معمولی در آید؟ در حال حاضر دولت ­ها سیاست­ های سختگیرانه زیادی برای کنترل تحرک و جا به ­جایی­ و مهاجرت­ ها برای کنترل شیوع گسترده ­تر ویروس کرونا اتخاذ کرده ­اند و با توجه به اینکه شیوع این بیماری تا چه زمانی ادامه یابد و چگونه پایان پذیرد، گام ­های بعدی آنان ممکن است تغییر پیدا کند. برخی از دولت ‌ها نیز گام‌ های مربوط به کنترل مرزها و مهاجرت را نیز تحت پوشش ویروس کرونا جدید، برای رسیدن به اهدافی که فراتر از مدیریت دقیق وضعیت سلامت هستند، بر می­ دارند. این در حالی است که در شرایط بحرانی کنونی و به دنبال این سوگیری ­های سیاسی علیه مهاجران و پناهندگان، فعالین حقوق بشر عقیده دارند که اتحادیه اروپا نقش خود را به عنوان بازیگر اصلی اقدامات بشردوستانه در صحنه­ ی جهانی به درستی ایفا نمی ­کند. اگرچه مدیریت مرزی برای کشورها امر بسیار مهمی است اما این نباید به بهای تحقیر شدن و به خطر افتادن جان افرادی که به دنبال پناهندگی و یافتن سرپناهی امن هستند، تمام بشود. هنگامی که آسیب ­پذیر­ترین افراد اجتماع در برابر شیوع این بیماری گروه ­های کم­ درآمد و کارگران فصلی و مهاجرین و پناهجویان هستند و با کم ­ترین دسترسی به امکانات بهداشتی و درمانی در معرض خطر بالا برای ابتلا به این بیماری قرار دارند، قوانین باید در حد امکان در حمایت از این افراد تعبیه شوند. دستاویز نمودن پناهجویان و مهاجران برای منافع سیاسی، می­ تواند خطرات گسترش این بیماری در کشورهای میزبان را نیز افزایش دهد.